استاد گروه قلب و عروق دانشگاه علوم پزشکی مشهد و برگزیده نوزدهمين دوره انتخاب کتاب سال خراسان رضوي در حوزه دین گفت: تاکنون ۴ کتاب در موضوعات فرهنگی و اجتماعی نوشته‌ام و با الهام گرفتن از قرآن کریم نتیجه‌گیری خوبی در تحقیقات صورت گرفته داشتم.

به گزارش وب دا، نوزدهمين دوره انتخاب کتاب سال خراسان رضوي که در هفته کتاب برگزار شد فرصتي را پديد آورد تا پاي صحبت يکي از پديدآورندگان اثر برتر در حوزه دين که از اساتيد دانشگاه علوم پزشکي مشهد است بنشينيم. به خلاف انتظار، متوجه شديم صاحب اثر، استاد گروه قلب و عروق دانشگاه مشهد است که با آنکه در رشته‌اي غيرتخصصي قلم زده است توانسته‌ است در پنج مرحله داوري از بين چهار هزار عنوان کتاب، رتبه دوم را کسب کند.

اين رويداد بهانه‌اي شد تا گفتگويي را با دکتر محمود ابراهيمي، فلوشيپ اينترونشنال قلب دانشگاه علوم پزشکی مشهد، سوالاتي را درباره فعاليت‌هاي علمي و فرهنگي این استاد فرهیخته داشته باشيم.

لازم به ذکر است که دکتر ابراهیمی از سال ١٣٧٣ به مدت ٢٩ سال است که در رشته قلب در دانشگاه علوم پزشکی مشهد و بیمارستان امام رضا(ع) مشغول به کار شده است و در حوزه‌های آموزش، پژوهش و درمان فعالیت دارد.

حاصل گفت‌وگوی وب دا با صاحب اثر برتر نوزدهمين دوره انتخاب کتاب سال خراسان رضوي در حوزه دين را در ادامه می‌خوانید؛

وب دا: ابتدا بفرماييد اسم اثر برگزيده و موضوع آن چه چيزي هست؟

دکتر ابراهیمی: کتاب برگزيده شده داراي يک عنوان کلي بنام «پشتيبان خورشيد» است که يک مجموعه چهار جلدي را شامل مي‌شود؛ دو جلد آن با عناوين اختصاصي «اگر ابوطالب نبود» و «ابوطالب، ديروز، امروز، فردا» راهي بازار شده است. جلدهای سوم و چهارم هم با عناوين «حماسه عشق» و «شمس و قمر» در حال آماده شدن هستند.

هدف از نگارش آنها، بازخواني انديشه و سبک زندگي دو تن از استوانه‌هاي وجودي دين رسول خدا در صدر اسلام است که شخصيتي الگويي و آخرالزماني دارند، يعني حضرت ابوطالب(ع) و حضرت خديجه سلام الله عليهما. رويکرد نگارشي اين مجموعه کتاب نيز از مستندات اندک باقيمانده در باره زندگي آن دو بزرگ،  تحليلي ـ درايتي است و نه صرفاً نقل روايتي و يا تاريخي که به سبک جديدي و منطبق با علم روز و نيازهاي روز جامعه بشر پيش رفته است. به عنوان نمونه در جلد دوم کتاب که در آئين انتخاب کتاب سال ١۴۰٢ حضور داشت از موضوعاتی سخن به ميان آمده که به درد امروز ما می‌خورد.

در این کتاب دیدگاه تمدنی اندیشه‌های حضرت ابوطالب(ع) به لحاظ مدیریتی، روانشناختی، فلسفه اخلاق، علوم تربیتی، تحليل مدل رسانه‌اي پيام، آینده پژوهشی و نيز آينده نگاري، مورد ارزیابی قرار گرفته است که خوشبختانه بازخورد بسیارخوبی هم در گروه‌‌های مختلف پيدا نموده است.

تاکنون چندين نفر از دوستان اهل کتاب چنين نظر داده‌اند که شايد بتوان گفت ما تاکنون کتابی مشابه این کتاب در کشور نداشته‌ایم، چه    درباره شخصيت مورد گفتگو و چگونگي طرح و بيان مسأله و نيز از منظر استنادات متقن مرتبط بکارگرفته شده از منابع تاريخي، روايي، قرآن، ادعيه به همراه با علم روز، که بتواند به زباني شيوا و منطقي علاوه بر استدلال عقلي، احساس و عاطفه مخاطب را هم برانگيزاند.

وب دا: احساس شما از اينکه اين کتاب به عنوان کتاب سال برگزيده شده چيست؟

دکتر ابراهیمی: طبعاً خوشحالم، البته نه از اين بابت که کتاب متعلق به بنده است، بلکه از اين بابت که شخصيت مطرح شده در کتاب، انسان کامل و الهام بخشي است که شخصيت برتر سال و بلکه همه ساله است با مکتبي تربيتي منحصر به فرد که متاسفانه تا بحال خيلي کم به آن پرداخته شده بود و اين انتخاب زمينه بهتري را براي طرح اين شخصيت بزرگ فراهم مي‌کند.

وب دا: آيا در حوزه‌هاي فرهنگي و اجتماعي کتاب‌هاي ديگري هم داريد؟

دکتر ابراهیمی: اولين کتابم در اين حوزه‌ها با عنوان «تاملي بر موانع رشد در فرهنگ اجتماعي ايران»، در سال ١٣٩۰ از سوي انتشارات پاپلي چاپ شد و درآن به مقايسه فرهنگ مديريتي کره جنوبي با ايران پرداخته شده است و به عنوان يک ناظر بيروني به دلايل رشد آنها و مشکلات مديريتي آسيب زاي موجود در جامعه خودمان پرداخته ‌است.

کتاب دوم با عنوان «قطره‌اي از باران منا»، در باره حج است از انتشارات «به نشر» آستان قدس، که در آن به نکات جالبي از سفر حج پرداخته شده که معمولا زوار با آن روبرو هستند و در ديگر کتابهاي اين حوزه ديده نمي شود.

وب دا، در حوزه پزشکي چه تاليفاتي داشته‌ايد؟

دکتر ابراهیمی: تالیفات من شامل کتاب «درسنامه باليني قلب» از انتشارات دانشگاه علوم پزشکي مشهد براي گروه کارآموزي، ترجمه قلب کتاب «پنج دقيقه مشاوره» از انتشارات حيان براي گروه کارورزي و البته کتاب کوچک کاربردي ديگري هم شده به نام «٢۰ بيماري قلبي به همراه يافته‌هاي باليني و تشخيص» بوده که به کمک ديگر همکاران نگاشته شده است.

همچنین براي بيماران هم کتاب «راز سلامت قلب» که مجموعه‌اي از اطلاعات عمومي لازم در باره بيماري‌هاي قلبي است به چاپ رساندم.

نکته اصلي در تمام اين کتاب‌ها تمرکز بر حل مسأله است. يعني کاملاً کاربردي و متناسب با نياز ذهني و کاري ما شکل گرفته‌اند. در واقع چون براي فرهنگ تعريفي «رفتاري» قائلم در تمام نوشته جات و پژوهش‌هاي پزشکي خود هميشه اين نکته مد نظر بوده است که «اين مطالب چه ربطي به من(خواننده) پيدا مي‌کند!؟» و دقيقاً چگونگي پاسخ به اين سؤال است که «پيوست فرهنگي» کار را تعيين مي کند و اثرگذاري دارد.

وب دا: آيا اين مطالعات فرهنگي و اجتماعي در چگونگي کار و پژوهش شما نيز اثر داشته و يا صرفاً در محدوده نگارش کتاب معنا يافته است؟

دکتر ابراهمی: سوال مهم و رندانه‌اي است. بله این مطالعات به انسان هم در تعيين اهداف و الگوها کمک مي‌کند و هم به انسان نگاه جامعه محور مي‌بخشد به چند نمونه شاخص از این تاثیر اشاره می‌کنم.

یکی از مهمترین مطالعات بنده، چگونگی تعیین سطح توانایی زائران به لحاظ قلبی برای انجام حج است که به آن استطاعت جسمی حج گویند که اول بار بود صورت می‌گرفت. تا قبل از آن به محض تشخیص بیماری قلبی از تشرف افراد به حج جلوگیری می‌شد و قطعاً تعداد زیادی از زائران که سالها در نوبت بودند از تشرف باز می‌ماندند.

در سال ١٣٧۴ که اول بار در قالب هیات پزشکی به حج تمتع مشرف بودم شاهد بودم در عصر روز عرفات سه اتوبوس بیمار از CCU و ICU بيمارستان مکه به صحرای عرفه منتقل کردند که وقوف اضطراري دهند  ر آن ازدحام جمعیتی شدید انجام این کار با چه مشکلات عدیده اجرایی و شرعی روبه‌رو بود. بعضی از آنها اساساً هوشیاری لازم را نداشتند و از طرفی وقوف در عصر روز نهم دی الحجه در عرفات نیز قابل جابجایی نبود که اين وقوف را که جزء واجبي از مناسک حج است را به بعد موکول کنند. این بود که همان سفر طرح یک مطالعه جامع چند مرحله‌ای را چیدم که بتواند در ارزیابی و تحلیل مسئله و جلوگیری از آن نقش داشته باشد.

دو سال بعد که مجدد مشرف بودم بلافاصله طرح را به اجرا درآوردم

شناخت ریسک فاکتورهای قلبی عروقی آنهایی که مشکل قلبی منجر به بستری داشتند نسبت به جمعیت معادلی که به سلامت سفر را طی نموده بودند که در اين قسمت يکي از همکاران خوب و موثر ما در مطالعات درمانگاهي، دکتر فال سليمان از اساتيد گروه قلب اين دانشگاه بود.

تعیین موقعیت مکانی و زمانی انجام حج که این حملات قلبی اتفاق افتاده بود و تعیین بار قلبی وارده به زائر در مکان‌هاي اصلي بروز حادثه و چگونگی کاهش استرس وارده به آن، انطباق آن سطح از بار قلبی، با مراحلی از پروتکل‌های انجام تست استرس قلب با ورزش در تریدمیل و تست نظریات به دست آمده در دوره‌های بعد حج تمتع که در سال‌هاي بعد با موفقيت طي شد.

درصد بالایی از زائرانی که در کمیسیونهاي پزشکی حج رد شده بودند، بعد از معرفي به اينجانب و درمان صورت گرفته وقتي که به آستانه فعاليتي تعيين شده براي حج رسيدند اجازه تشرف يافتند و توانستند مناسک حج را بدون هیچگونه مشکلی در وضعیت جسمی‌شان به سلامت طي بکنند.

بدين‌گونه يک بنيان سنجش objective و نه subjective براي تعيين سطح آمادگي افراد جهت انجام مناسک پديد آمد که نه در قبل وجود داشت و نه بعد از آن کساني توانسته آن را تکميل‌تر کنند.

جالب بود که در روزهاي پایان سفر حج، دکترصدر، مسئول هیأت پزشکی حج، گزارش کار را چنين به حجت‌الاسلام ری شهری (مسئول وقت حج ایران) مي‌دهد که اگر نتایج این تحقیقات در کاروان‌های حج مراعات گردد، حداقل تا ۵۰ درصد می‌توانیم از حملات قلبي منجر به بستری‌های زوار پیشگیری کنیم.

نتایج ۵ مرحله اول این مطالعه که بالغ بر ۲۰۰۰ ساعت از وقت مفیدم را بخود اختصاص داده بود در مجله طب و تزکیه چاپ شد.

از ديگر نکات مهم اين مطالعه آنکه برای اول بار به دو یافته پزشکی در بحث ریسک فاکتورهای قلبی عروقی رسیدیم که قبل آن گزارش نشده بود.

یکی اهمیت وزن دیابت به عنوان ریسک فاکتور قلبی در سطح یک ایسکمی شناخته شده قبلی است برای پیدایش حملات قلبی و دیگری اهمیت آنفلوآنزا و یا عفونت‌های ویروسی ریوی به عنوان یک ریسک فاکتور خیلی مهم در پیدایش حملات قلبی بود و سومی وزن تجمعی وجود دو یا سه ریسک فاکتور بر پیامد قلبی آنها بود که خارج از جمع جبری تاثیر هر کدام بود.

دکتر محمود ابراهیمی در خانواده‌ای مذهبی از اهالی اطراف قوچان به دنیا آمده و علاوه بر فعالیت‌های انقلابی‌اش پس از اخذ دیپلم در سال ۶۱ به منطقه عملیاتی اعزام شده است. همین موضوع مانع حضورش در کنکور این سال شده و سال ۶۲ وارد دانشگاه می‌شود. هر چند دیپلم ریاضی گرفته، اما عرق او به وطن و علاقه‌اش به خدمت سبب می‌شود تا پس از بررسی شرایط و نیازسنجی زمان خودش رشته پزشکی را انتخاب کند تا بتواند خدمتی به مردم کشورش کند.

او که از همان ابتدا بسیجی فعال بوده و بیشتر از اینکه در مشهد حضور داشته باشد در جنوب کشور و در منطقه جنگی بوده است، اهواز را برای ادامه تحصیلش انتخاب می‌کند و دانشجوی پزشکی این شهر می‌شود. وی در این باره توضیح می‌دهد: «با رتبه‌ای که داشتم می‌توانستم در تمام شهر‌های ایران ادامه تحصیل دهم، اما اهواز را انتخاب کردم، چون دوران جنگ بود و بیش از آنکه جنگ به ما نیاز داشته باشد خودم به آن موقعیت و حال و هوا نیاز داشتم. هر چند دانشجوی سال‌های ابتدایی پزشکی بودیم، اما حضور فعالی در منطقه جنگی داشتیم و در هر عملیاتی که می‌توانستیم شرکت می‌کردیم.»

دکتر ابراهیمی سال ۱۳۶۹ رشته قلب را برای تخصصش انتخاب می‌کند و پس از اتمام دوره تخصص در دانشگاه علوم پزشکی مشهد در کسوت استادی مشغول به فعالیت می شود و در بیمارستان امام رضا(ع) نیز به مردمان این مرز و بوم خدمت می کند.  

خانواده بزرگ دانشگاه علوم پزشکی مشهد به وجود چنین اساتیدی افتخار می کند.